Voorbij je bubbel: de ontwerpfase van ‘Digitaal Dynamisch Documenteren’

‘Digitaal Dynamisch Documenteren (DDD)’ is een innovatieproject van Imagine IC en Waag. Met dit project willen de organisaties een nieuwe werkvorm aanreiken voor een gelaagde en dynamische erfgoedbenadering. Hiertoe ontwikkelen zij een digitale tool waarmee individuele tentoonstellingsbezoekers ervaren dat objecten nooit één, vaste betekenis hebben. Via de tool nemen verschillende mensen de bezoeker mee in hún beleving van de getoonde objecten en onderwerpen. Met het project wordt onderzocht hoe emotienetwerken en technologie kan worden ingezet om een dynamisch ‘bijschrift’ te maken waarin uiteenlopende en veranderlijke gevoelens, associaties, meningen en belangen rond objecten inzichtelijk worden. Mijn naam is Margot van Ruitenbeek en ik ben projectleider van DDD vanuit Imagine IC. In deze blog introduceer ik de lezer met de eerste fase van het project.

De eerste fase stond in het teken van het brainstormen over en ontwerpen van de digitale, dynamische tool. Samen met onder andere Hester Dibbits en Marlous Willemsen – die de term ‘emotienetwerken’ in 2014 hebben gemunt – hebben we gekeken naar wanneer iets een emotienetwerk is, maar vooral ook wanneer niet. Deze oefening heeft voor mij tot belangrijke inzichten geleid. Bijvoorbeeld dat er iets moet ‘schuren’ wil het een interessant onderwerp zijn voor emotienetwerken; een schurend kader waarin het gaat om machtsrelaties en stemmen die niet gehoord worden. Tegelijkertijd gaat onze te ontwikkelen tool niet over het simpelweg tonen van ongehoorde stemmen. Ik zal er daarom samen met het team voor moeten waken dat we geen meerstemmig bijschrift gaan ontwikkelen, maar dat we door middel van een dynamisch bijschrift juist voorbij meerstemmigheid en voorbij multiperspectiviteit zullen reiken. Emotienetwerken draait onder andere om personen die positie innemen én van positie kunnen veranderen. Het idee is dat je als deelnemer deze onderlinge relaties ziet veranderen en daardoor bewust(er) wordt van de complexe dynamiek rond erfgoed. Dit gegeven heeft ons doen realiseren dat we wellicht juist die positieverandering expliciet moeten maken willen we ervoor zorgen dat er echt iets gaat gebeuren met onze bezoekers. Ons streven is een educatieve beleving waarbij men inziet hoe mensen elkaar raken en met elkaar verbonden zijn.

Naar aanleiding van deze waardevolle gesprekken over emotienetwerken en over wat wij hopen te bereiken met de tool, konden we starten met de brainstorm over de invulling hiervan. Wat zijn de doelen? Wie zijn onze doelgroepen? En wat is de vorm en inhoud van de tool? Douwe-Sjoerd Boschman – conceptontwikkelaar van het project vanuit Waag – dringt ons aan om gedurende deze brainstormsessies zo concreet mogelijk te worden. Hij doet ons inzien dat de concepten die we in deze fase bedenken minder belangrijk zijn. We mogen falen. Het gaat erom dat er pas problemen aan het licht komen en we tot innovatieve ideeën kunnen komen wanneer we echt concreet na moeten denken. De brainstormsessies hebben ervoor gezorgd dat ik een beter beeld heb gekregen van waar het uiteindelijke product aan moet voldoen, maar vooral ook wat het níet moet zijn. Vanuit deze sessies kon Waag aan de slag met het ontwikkelen van de eerste prototypen van een digitale tool. In de volgende fase, de testfase van het project, gaan we deze prototypen samen met het publiek van Imagine IC testen. Daarover later meer. Houdt de website van Imagine IC en Waag in de gaten voor een volgende update!

De notie van emotienetwerken is in 2014 gemunt door de Reinwardt Academie en Imagine IC. Zij ontwikkelen deze sindsdien tot een methode, sinds 2018 ook verdere samenwerking met Waag. DDD bouwt voort op de eerdere kennisontwikkeling en betrekt daarin ook de Reinwardt Academie.

Digitaal Dynamisch Documenteren komt tot stand dankzij het Amsterdams Fonds voor de Kunst.