Op 16 oktober verscheen Asiel, (auto)biografie van een verweesd object van Milena Mulders. In dit boek vertelt een object het verhaal: een maquette van een asielzoekerscentrum, ooit gebouwd door een bewoner in een caravan in Markelo, jarenlang zwervend en sinds 2024 veiliggesteld in het Rijksmuseum. De reis van de maquette weerspiegelt de asielprocedure: gestuurd door anderen, benoemd tot kunst, verheven tot erfgoed – terwijl de maker langzaam uit beeld verdween.
Asiel nodigt uit om anders te kijken, om de stilte van dingen te horen waar stemmen verharden en debatten vastlopen. “Misschien,” zegt Mulders, “is juist zo’n perspectiefwissel nodig om te zien wat we tot nu toe niet hebben willen zien.”
Lees hier over het project Tussenlanding, toen de maquette bij Imagine IC te zien was
Eind 2024 verwelkomde het Rijksmuseum in Amsterdam een bijzondere aanwinst: een maquette van een van de eerste asielzoekerscentra in Nederland. Het object werd gemaakt door Karen G., een autoschadehersteller uit Armenië die naar Abchazië was gevlucht en in 2010 na een lange reis met zijn gezin in Nederland asiel had aangevraagd. Toen in 2011 bekend werd dat het azc zou gaan sluiten, besloot hij een tastbare herinnering te maken en bouwde hij het centrum nauwgezet na met materialen die hij op het terrein verzamelde. In 2020 werd de maquette veiliggesteld door Milena Mulders en Hanneke Verbeek, waarna het tijdelijke onderkomens vond bij onder meer het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en Framer Framed. Daar werd het werk voor het eerst gepresenteerd als kunst: als symbool van eigenaarschap en van het letterlijk terugclaimen van ruimte. In 2023 kocht het Rijksmuseum de maquette aan als betekenisvol erfgoed en werd het onderdeel van de Rijkscollectie.
Karen G. met zijn familie bij de opening van de maquette in het Rijksmuseum.
Foto: Negin Zendegani
In Asiel verweeft Mulders de reis van de maquette – van verweesd raken tot gedragen en toegeëigend worden, van wachten en onzekerheid tot beoordeling en twijfel, en uiteindelijk tot erkenning of afwijzing – met bredere verhalen over vluchten, aankomen en het zoeken naar bestaansrecht.
De maquette nodigt uit tot zien: tot werkelijk kijken naar wat een azc is. Als tussenruimte, zonder verleden en zonder toekomst, lijkt het een plek die bedoeld is om te vergeten, maar toch blijft zij beladen met herinneringen en verhalen. Mulders kiest bewust voor een bijzondere vertelvorm: delen van het boek zijn geschreven vanuit het perspectief van de maquette zelf. Hierdoor wordt zichtbaar hoe betekenis ontstaat tussen mensen, objecten en herinneringen, en hoe ongelijkheid steeds aanwezig blijft. “De maquette is geen gebouw, geen persoon, maar een object dat onze blik richt,” aldus Mulders. “In een samenleving waarin de intolerantie ten aanzien van vluchtelingen toeneemt, is een radicaal ander perspectief misschien urgenter dan ooit.”
Over de auteur
Milena Mulders (Brunssum, 1975) studeerde journalistiek en publiceerde eerder een boek over haar Sloveense familiegeschiedenis (Met de buik het brood achterna. Mijn Sloveense geschiedenis. Amsterdam University Press, 2009). Sinds 2013 initieert ze culturele projecten rond migratie en erfgoed. Ze noemt zichzelf een slow activist: iemand die ruimte geeft aan verhalen en betekenissen die tijd nodig hebben om gehoord te worden.
Eerste exemplaar en boekpresentaties
Op woensdag 8 oktober overhandigde Milena Mulders bij de maquette in het Rijksmuseum een eerste exemplaar van Asiel aan conservator Harm Stevens. De maquette is daar nog tot en met zondag 9 november te zien.
Op verzoek van de maker, Karen G., bracht Mulders hem persoonlijk een exemplaar bij hem thuis. De officiële boekpresentatie vindt plaats op donderdag 16 oktober in Museum Eungs Schoppe in Markelo, een van de vele locaties waar de maquette eerder tijdelijk stond.
Op vrijdag 28 november volgt een tweede presentatie bij Imagine IC, aansluitend bij de tentoonstelling I am Grateful (?!) van Nasma Alshutfa.
Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt dankzij de samenwerking met Imagine IC en Framer Framed en de financiële bijdrages van het Cultuurfonds en Fonds ZOZ. Imagine IC wordt gefinancierd door het Amsterdams Fonds voor de Kunst en Framer Framed door het Ministerie van OCW en AFK.
